Mỗi khi đi học, nghe tiếng máy bay, tất cả những đứa trẻ nép vào nhau trong hốc đá ẩm ướt và im lặng. Dường như, tất cả chúng tôi đã truyền sức mạnh bé nhỏ ấy cho nhau.
Khi tiếng máy bay xa dần là lũ trẻ bắt đầu ríu rít tìm nhặt lá cơm nếp thơm thơm trong núi hay thưởng cho nhau những quả vả chín đỏ mà bên trong đọng ngọt đầy mật sánh như một chiến lợi phẩm của chặng đường đi học.
Nhiều buổi đi học, gặp lũ suối cuồn cuộn, cả lũ học trò lớp 1 ngồi khóc bên bờ nhìn dòng nước chảy. Thương cô giáo ở một mình bên triền đồi không biết có sao không?
Bom Mỹ bớt ném ở miền Bắc, lớp học chuyển về thị xã. Buổi sáng đến trường tràn ngập hương vị quê. Con đường đi học hai bên là ruộng lúa của xã Sủ Ngòi. Bước chân ngập trong sương và dâng dâng vị ngọt của lúa ngậm đòng.
Bây giờ tôi mới biết hoa lúa nhưng ngày ấy có thói quen dừng chân lại bên đường cúi xuống hít hà thật sâu hương vị lúa nếp. Hương lúa non buổi sớm cứ thoang thoảng man mác một cảm xúc thật khó quên. Thỉnh thoảng lũ nhóc con chúng tôi cúi xuống vụng trộm tuốt vội vài nhánh đòng đòng cho vào miệng để lạo xạo, ngọt ngào cảm xúc vị quê.
Học trò Trường Hoàng Văn Thụ ngày ấy muốn đến trường phải qua đò ngang -phương tiện duy nhất của thị xã. Chúng tôi bấm ngón chân đau nhức vào con đường đất trơn tuột rồi leo lên thuyền cho kịp giờ học.
Có thể nói khi nhớ lại khoảnh khắc đứng trên đò rồi, nghe tiếng nước đỏ ngầu vỗ oàm oạp, rồi nước mấp mé mạn thuyền, tiếng bác lái đò quát… “Ngồi im! Lật thuyền bây giờ…”. Tôi vẫn sợ run. Học trò đông, thuyền gỗ nhỏ, nước sông Đà cuồn cuộn. Có đứa phát khóc vì sợ đò đắm… Có đứa trượt chân ngã tòm xuống sông. Cặp sách, cặp lồng cơm bập bềnh. Bập bềnh.
Tôi vẫn mãi nhớ những chuyến đò ngày xưa đến trường, nhớ đôi bàn chân bác lái đò miết xuống bền bỉ trên mé thuyền gỗ đã nhẵn bóng, nhớ cả những buổi lao động đóng gạch về muộn, đò đã sang ngang, mấy đứa ngồi chờ nơi bến cũ Thịnh Lang vừa nhai mía xương gà rau ráu vừa tuyệt vọng cất tiếng gọi đến lạc cả giọng… Đò ơi! Bác lái đò ơi….
Tháng ba. Con đường đi học rơi đầy hoa gạo đỏ. Tôi và đám bạn thường ngồi dưới gốc gạo mà chơi trò công chúa từ những cánh hoa tươi đỏ rực vừa rụng. Tôi nhớ tháng ba, chạy phăm phăm trên con đê lộng gió giấu trong túi sách một túi mỳ sợi cho đứa bạn nhà nghèo đang bị đói. Nhớ tháng ba và chặng đường đi học về ngồi tha thẩn ven bờ đê nhặt hoa gạo.
Cũng nhấm nháp chút hoa, cuống hoa màu nâu sẫm hơi nhơn nhớt lại ngòn ngọt kiểu khoai mì. Ừ. Đó là ngày xưa. Đứa bạn thân thì lấy hoa gạo xâu thành chuỗi, nó đeo lên ngực giả làm vòng nguyệt quế. Vậy mà cũng thấy oai.
Những buổi trưa đi học về mỗi đứa đói và mệt. Ngồi nghỉ và thở dốc. Đói đến độ được một bác đồng nát tốt bụng thương chia cho mấy đứa một chiếc bánh mì ca bột đen rắn đanh và hai múi bưởi. Ui chao! Vậy mà chia nhau thưởng thức giữa trưa hè, dưới gốc gạo cùng gia vị là gió sông Đà nữa mà cảm giác lúc đó ngon hơn bất cứ một món ăn của vị vua chúa nào….
Tháng ba. Nhớ mùi vị cát dọc triền đê trên đường đi học về. Không giống như thứ cát vàng giòn của Nguyễn Tuân nơi đảo Cô Tô, cát Hòa Bình hiền, mềm mại, hạt nhỏ và dịu dàng lắm. Nhớ những buổi ôn bài giữa đám cỏ gà mọc lan man dọc triền sông.
Rồi nhớ khoảnh khắc cùng đám bạn nhỏ bé huyện Kỳ Sơn nằm dài trên cát nói về ước mơ của mỗi đứa. Mơ màng và dịu ngọt cùng ráng chiều màu đỏ hắt xuống dòng sông Đà, hay lúc hăm hở cùng những cọng cỏ gà già nua, đanh lại mà dũng mãnh sẵn sàng xung trận giữa trảng cát mênh mang.
Sáng nay nhìn những học trò phất phới đầu tuần đến trường trong tà áo trắng bay bay… Những chiếc xe đạp điện lướt đi êm ru trên những con đường bóng láng, tôi bỗng nhớ về ngày xưa…
Quá khứ vẫn vẹn nguyên như thủa ngày nào của một thời chúng tôi đi học. Cuộc sống và hành trình đến trường giờ đây đã đổi thay rất nhiều.. Song quá khứ vẫn là những thước phim đẹp trong dòng chảy cuộc đời của mỗi chúng ta. Những con đường nhỏ và gian lao song chứa đầy cảm xúc và hương vị cuộc đời.
Để rồi giờ đây khi mái tóc đã điểm bạc, ta vẫn nhớ về ngày xưa với tất cả nỗi rung cảm trong veo như thửa lúa non đang làm hạt. Man mát và ngọt ngào. Ta lại muốn cúi xuống với ngày xưa, lại muốn nhịp chân dép lốp cao su cùng đám bạn thủa nhỏ ngày nào hăm hở đi về phía tương lai…
 |
