Khi được nghỉ hưu, ông lại nhiệt tình tham gia xây dựng phát triển quê hương. Những đóng góp của ông đã được con cháu, bạn bè, đồng đội, đồng nghiệp và biết bao thế hệ học sinh tri ân, khắc ghi “sâu nặng ân tình” đầy kính trọng.
Tuổi trẻ nhiệt huyết
Nhà giáo Trần Ngọc Sơn sinh năm 1953 tại Vĩnh Thành, Yên Thành (Nghệ An), vùng đất giàu truyền thống yêu nước và cách mạng. Nơi đây có Lèn Vĩnh Tuy, từng che giấu nghĩa quân Nguyễn Xuân Ôn, Lê Doãn Nha thời chống Pháp và là nơi cất giấu vũ khí, đạn dược cho quân và dân ta thời kỳ chống Mỹ cứu nước. Yên Thành còn có Rú Tháp bốn mùa thông reo, nơi vinh dự được đón Bác Hồ về thăm vào tháng 12/1961.
Năm 1969, chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ diễn ra ở miền Bắc, Trần Ngọc Sơn khi đó đang học lớp 9/10 (nay là 11/12) Trường cấp 3 Yên Thành 1, Do chưa đủ tuổi nhập ngũ, Sơn đã khai thêm tuổi để cùng các đàn anh đứng vào đoàn quân “xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”. Mẹ Sơn nghe tin con trai xung phong vào chiến trường đã khóc hết nước mắt: “Nhà chỉ có một mụn con trai, vào chiến trường bom rơi, đạn lạc, lỡ như…”. Nhưng hai cha con đã quyết định rồi, bà chỉ biết ủng hộ mà nuốt nước mắt vào trong.
Cầm trên tay giấy báo nhập ngũ, Sơn tạm biệt mái trường thân thương, thầy cô, bạn bè… hăm hở lên đường với quyển sổ lưu bút dày đặc lời động viên, khuyến khích của các bạn, nhắc nhở cố gắng hoàn thành tốt nhiệm vụ, hẹn hết giặc lại về tiếp tục sách vở bút nghiên.
Sơn tham gia chiến đấu tại chiến trường B5 “Ăn cơm Bắc, đánh giặc Nam”, rồi vào thành cổ Quảng Trị, nơi mà mỗi tấc đất ngọn cỏ đều thấm đẫm máu của biết bao đồng đội.
Chiến đấu ở chiến trường khốc liệt, dưới làn mưa bom bão đạn, đã mấy lần Sơn bị thương vào vai, đùi, đầu gối. Lần nặng nhất bị thương ở ngực, máu phun ra có lẫn nhiều bọt, đồng đội rất lo lắng cho tính mạng của Sơn. Ông Trần Duy Tá là đồng đội, đồng hương ôm chặt bạn nói trong nước mắt “chắc là bị thương vào phổi rồi”. Đơn vị khẩn trương đưa Sơn ra tuyến sau điều trị, rồi ra Bắc điều dưỡng.
Nhà giáo tâm huyết
Sau đợt điều dưỡng tại Đoàn 200 ở Nghĩa Đàn (Nghệ An), không đủ sức khỏe trở lại đơn vị, Sơn được trở về hậu phương tiếp tục ước mơ cháy bỏng, học tiếp lớp cuối cấp 3 và thi vào đại học. Sơn trúng tuyển vào Khoa Hóa – Đại học Sư phạm Vinh.
Vào trường, với cương vị là Bí thư Chi đoàn lớp Hóa 15, Sơn luôn nêu cao tấm gương “Bộ đội cụ Hồ”, hoàn thành tốt chương trình đào tạo đại học. Ra trường với tấm bằng tốt nghiệp loại khá cùng thẻ thương binh, Sơn được về huyện nhà giảng dạy (Trường THPT Phan Thúc Trực bây giờ). Trong 9 năm làm Bí thư Đoàn trường, có biết bao nhiêu thế hệ học sinh rất ngưỡng mộ, yêu mến thầy vì thầy nghiêm khắc, tâm huyết trên bục giảng lại vừa cảm thông, gần gũi, tâm tình khi sinh hoạt ngoại khóa. Đặc biệt, thầy tài nhớ tên từng em học sinh, ở những buổi tập trung dưới cờ, hễ “Thầy bí thư” nhìn xuống thì “mấy trò cá biệt” liền bảo nhau yên lặng, nếu không thầy sẽ đọc ra họ tên thì xấu hổ lắm.
Có bao nhiêu lần thầy trò đi hội diễn văn nghệ ở huyện, ở tỉnh. Một kỷ niệm còn đọng mãi trong ký ức lớp trẻ lúc bấy giờ, đó là lần tham gia Hội thi “Tiếng hát giáo viên” do Tỉnh đoàn Nghệ An tổ chức. Ngày mai thầy dự thi hát đơn ca, nhưng sáng nay cổ thầy khản đặc, học sinh cùng nhau đi tìm quả đu đủ xanh để thầy ăn lấy giọng và hội thi năm đó, thầy Sơn đoạt “giải 2 đơn ca” với ca khúc “Bác Hồ một tình yêu bao la”.
Năm 1989 tiến hành cải cách giáo dục, ở cấp 2 có thêm lớp 9, chương trình cao hơn, rộng hơn còn cấp 3 “trường co lớp giảm”. Thầy Sơn cùng một số giáo viên khác xung phong về cấp 2 xã nhà. Thầy Sơn về dạy môn Hóa học, rồi 10 năm làm Phó Hiệu trưởng và 13 năm làm Hiệu trưởng, đồng thời là ủy viên Công đoàn Giáo dục huyện Yên Thành. Trong thời gian về công tác tại địa phương, thầy Sơn đã góp phần đáng kể đưa phong trào giáo dục xã nhà khởi sắc với những thành tích nổi bật.
Trong các cuộc thi giáo viên dạy giỏi và học sinh giỏi cấp huyện, tỉnh, thi văn nghệ thể thao… Trường đều đoạt giải cao. Quê hương vẫn còn nhiều gia đình nghèo khó, thầy Sơn đã tìm được nhà tài trợ, đó là vợ chồng ông Trần Duy Bổng, bà Kiều Nga gốc ở Vĩnh Thành công tác ở TP Hồ Chí Minh, mỗi năm tặng 20 suất học bổng cho học sinh nghèo vượt khó. Thầy Sơn còn tổ chức cho học sinh thường xuyên làm sạch, đẹp nhà tưởng niệm nơi Bác Hồ về thăm nhà trẻ năm xưa, đài tưởng niệm liệt sĩ xã…
Nặng lòng với quê hương
Trong quá trình công tác, nhà giáo Trần Ngọc Sơn đã nhiều lần được tặng Bằng khen của Công đoàn Giáo dục tỉnh Nghệ An và Công đoàn Giáo dục Việt Nam.
Năm 2009, nhân dịp kỷ niệm 50 năm thành lập Trường THCS Vĩnh Thành, thầy Sơn có sáng kiến tổ chức hội thảo tìm hiểu lịch sử nhà trường. Kết quả là 600 cuốn kỷ yếu “50 năm thành lập Trường THCS Vĩnh Thành” được xuất bản, biếu tặng các cựu giáo chức và cực học sinh. Cuốn kỷ yếu với nghiên cứu công phu được các thế hệ nhà giáo, cựu học sinh hoan nghênh, đánh giá cao và cho rằng: “Chưa có trường học nào trong huyện làm được như vậy”.
Năm 2013, nhà giáo Trần Ngọc Sơn được nghỉ chế độ hưu trí. Tuổi đã cao, vết thương chiến tranh vẫn luôn hành hạ, song ông vẫn yêu đời, vui vẻ tích cực tham gia các hoạt động trong các tổ chức xã hội ở địa phương, góp phần xây dựng nông thôn mới. Năm 2015, xã Vĩnh Thành công nhận đạt chuẩn nông thôn mới, trong đó có công lao đóng góp không nhỏ của nhà giáo thương binh Trần Ngọc Sơn.
