Đây là D.A đầu tiên tại Việt Nam về lĩnh vực hỗ trợ cai nghiện thuốc lá tại tuyến y tế cơ sở. Mục tiêu của D.A là xây dựng mô hình thí điểm về hỗ trợ tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá trong hệ thống y tế cơ sở nhằm cung cấp bằng chứng để nhân rộng triển khai mô hình tại các cơ sở y tế tại Việt Nam.
Theo Viện Nghiên cứu Y - Xã hội học, trong những năm gần đây, tại Việt Nam các hoạt động PCTHTL đã có những bước tiến và thành tựu đáng kể bao gồm hoạt động truyền thông giáo dục sức khỏe, xây dựng môi trường không khói thuốc, kiểm soát nguồn cung cấp thuốc lá, thành lập quỹ PCTHTL từ nguồn thu của các doanh nghiệp thuốc lá…Tuy nhiên, hoạt động hỗ trợ cai nghiện thuốc lá mới bắt đầu được triển khai. Hiện tại các dịch vụ tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá mới được triển khai tại một số bệnh viện tuyến Trung ương và tuyến tỉnh. Việc tư vấn và điều trị cai nghiện thuốc lá chưa được lồng ghép vào hệ thống chăm sóc sức khỏe.
Trong bối cảnh đó, nhằm triển khai hoạt động tư vấn cai nghiện thuốc lá được quy định tại Luật PCTHTL, D.A “Triển khai mô hình hỗ trợ và điều trị cai nghiện thuốc lá tại trạm y tế xã” tại Thái Nguyên là bước thực hiện ban đầu để hướng tới mục tiêu lồng ghép mô hình tư vấn điều trị cai nghiện thuốc lá vào các cơ sở y tế. Mục tiêu đặt ra là các bệnh nhân hút thuốc lá tới các cơ sở y tế được cán bộ y tế cung cấp tư vấn ngắn nhằm giúp họ cai nghiện thuốc lá thành công.
D.A được triển khai tại thị xã Phổ Yên và huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên trong thời gian 5 năm, từ tháng 1/2014 - 12/2018. Giai đoạn 1 của D.A được triển khai tại 8 xã, phường của thị xã Phổ Yên từ tháng 10/2014 - 10/2015. Giai đoạn 2 của D.A được triển khai tại 10 xã, phường còn lại của thị xã Phổ Yên từ tháng 10/2015 - 10/2016 và giai đoạn 3 được triển khai tại 8 xã của huyện Đại Từ từ tháng 5/2016 - 5/2017, tỉnh Thái Nguyên.
Theo thạc sĩ Nguyễn Thị Trang, quản lý D.A Viện Nghiên cứu Y - Xã hội học, để thực hiện tốt các mục tiêu và công việc mà D.A đề ra, tất cả các cán bộ y tế của 8 trạm y tế xã triển khai giai đoạn 3 của D.A đã được đào tạo, trang bị các kiến thức về tư vấn hỗ trợ cai nghiện thuốc lá. Y tế thôn bản cũng đã được đào tạo, trang bị kiến thức, kỹ năng để trở thành các tư vấn viên, tư vấn hỗ trợ người hút thuốc lá cai thuốc.
Theo kết quả đánh giá, các cán bộ tại 8 trạm y tế xã giai đoạn 3 đã thực hiện việc hỗ trợ bệnh nhân cai thuốc lá bao gồm hỏi về tình trạng hút thuốc của bệnh nhân đến khám, khuyên họ cai thuốc và cung cấp tư vấn ngắn giúp họ cai thuốc trong quy trình khám chữa bệnh tại trạm y tế. Sau 12 tháng triển khai D.A giai đoạn 3, cán bộ y tế tại trạm y tế đã hỏi 42.131 lượt bệnh nhân đến khám về tình trạng hút thuốc, khuyên gần 2.700 lượt bệnh nhân hút thuốc bỏ thuốc và tư vấn cai thuốc cho hơn 1.300 lượt bệnh nhân.
Kết quả đánh giá tại 8 trạm y tế xã huyện Đại Từ cho thấy, 89,5% bệnh nhân được cán bộ y tế hỏi về tình trạng hút thuốc, 87,5% bệnh nhân được cán bộ y tế khuyên bỏ thuốc, và 67,2% bệnh nhân nhận được tư vấn ngắn hỗ trợ cai thuốc lá từ cán bộ y tế. Tư vấn hỗ trợ bệnh nhân cai thuốc lá do y tế thôn bản thực hiện cũng đạt hiệu quả trong việc giúp bệnh nhân bỏ thuốc. 38% người hút thuốc đã cai thuốc ở thời điểm đánh giá 6 tháng sau khi nhận tư vấn hỗ trợ cai thuốc từ các cán bộ y tế trạm và y tế thôn bản.
Hầu hết các cán bộ y tế và các y tế thôn bản đều tự tin về kiến thức và kỹ năng tư vấn hỗ trợ cai thuốc được đào tạo thông qua quá trình thực tế tư vấn cho bệnh nhân, họ tin tưởng rằng mô hình này là hiệu quả và sẽ vẫn tiếp tục thực hiện quy trình tư vấn đối với bệnh nhân họ gặp tại cộng đồng trong thời gian tới kể cả khi D.A đã kết thúc.
Viện Nghiên cứu Y - Xã hội học cho biết, bên cạnh triển khai D.A hỗ trợ cai thuốc tại tuyến y tế cơ sở, Viện cũng đã xây dựng và hoàn thiện “Tài liệu về tư vấn và điều trị cai thuốc lá dành cho cán bộ y tế tại Việt Nam”, xây dựng và phát triển website www.vquit.vn, triển khai chương trình “Tin nhắn hỗ trợ cai thuốc lá - VquitTXT” nhằm hỗ trợ người hút thuốc lá tại Việt Nam cai thuốc thông qua các tin nhắn và chương trình hỗ trợ cai thuốc lá trong doanh nghiệp.
Thống kê của Tổ chức Y tế thế giới cho thấy, Việt Nam là nước có người trưởng thành hút thuốc lá cao thứ hai tại Đông Nam Á. Việc giảm số người tử vong do hút thuốc lá sẽ đạt được trong tương lai gần thông qua việc hỗ trợ người hút thuốc lá bỏ thuốc. Tư vấn và hỗ trợ bệnh nhân cai thuốc lá bởi nhân viên y tế bao gồm thăm hỏi bệnh nhân về tình hình sử dụng thuốc lá, khuyên và tư vấn bệnh nhân bỏ thuốc lá được chứng minh hiệu quả trong việc tăng tỷ lệ cai thuốc lá.
