Cơ sở nguyên tử nhạy cảm này đang hứng chịu những vụ pháo kích do cả Nga và Ukraine đổ lỗi cho nhau và IAEA ví hành động này như “đùa với lửa”.
Trong suốt những ngày qua, nhà máy điện Zaporizhzhia đang trở thành điểm nóng đáng lo ngại nhất trong cuộc xung đột Nga - Ukraine, khi các vụ nổ do pháo kích xảy ra ngay gần các lò phản ứng, đặc biệt là trong các ngày 19, 20/11 và 21/11.
Sau những chỉ trích và lo ngại của cộng đồng quốc tế, Công ty năng lượng hạt nhân Nga Rosenergoatom, đơn vị đang quản lý chuyên môn của nhà máy Zaporizhzhia thông báo, các thanh sát viên của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) sẽ được phép tiếp cận nhà máy này để đánh giá tình hình thực tế sau các vụ pháo kích.
Tuy đã mở đường cho các quan sát viên quốc tế vào nhà máy, đại diện Rosenergoatom Nga thông báo họ sẽ chỉ được quyền tiếp cận các cơ sở hạt nhân mà tuyệt đối không được đến những cơ sở không liên quan.
Rosenergoatom cũng không quên cảnh báo nguy cơ những vụ pháo kích bất ngờ có thể xảy ra, gây nguy hiểm khi nhóm thanh sát viên đến nhà máy điện Zaporizhzhia.
Tổng Giám đốc IAEA Rafael Grossi thì khẳng định, mục đích chính của chuyến thanh sát là để đánh giá chính xác thiệt hại của nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia sau các trận pháo kích. Với quy mô hạt nhân của các lò phản ứng trong nhà máy thì vấn đề an nguy của cơ sở này không chỉ ảnh hưởng đến riêng Ukraine hay Nga, mà ảnh hưởng tới cả châu Âu nếu có sự cố phóng xạ xảy ra.
Sau các vụ pháo kích làm chấn động nhà máy Zaporizhzhia vừa qua, ông Grossi đã cảnh báo cho các bên “đang đùa với lửa”. Tuy nhiên, cả Nga và Ukraine đều lên tiếng đổ lỗi lẫn nhau về các vụ việc trên. Trong khi công ty năng lượng hạt nhân quốc gia Ukraine
Energoatom cáo buộc Nga pháo kích ít nhất 12 lần vào nhà máy, thì Bộ Quốc phòng Nga tuyên bố vụ pháo kích do lực lượng vũ trang Ukraine khai mào và sau đó bị đơn vị pháo binh Nga đáp trả.
Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia vốn cung cấp khoảng 1/5 lượng điện tiêu thụ của cả Ukraine trước khi chiến sự nổ ra hồi cuối tháng 2/2022. Nhà máy này có 6 lò phản ứng VVER-1000 V-320 làm mát bằng nước do Liên Xô thiết kế có chứa Uranium 235. Các lò phản ứng hiện đã ngừng hoạt động nhưng vẫn còn nguyên nguy cơ rò rỉ phóng xạ nếu nhiên liệu hạt nhân quá nóng khi nguồn điện chạy hệ thống làm mát bị cắt.
Vấn đề đáng lo ngại nhất là các vụ pháo kích của các bên đã nhiều lần cắt đứt đường dây điện, ảnh hưởng đến hệ thống làm mát cho các lò phản ứng hạt nhân của nhà máy. Trước đó hồi đầu tháng 9, một phái đoàn của IAEA từng có mặt tại nhà máy Zaporizhzhia để thị sát sau các vụ pháo kích gây ra mối nguy về thảm họa hạt nhân.
Khi đó, IAEA đã ra một báo cáo để kêu gọi các bên thiết lập một khu vực an ninh và an toàn hạt nhân xung quanh nhà máy để ngăn chặn các trường hợp khẩn cấp. Tuy nhiên cho đến nay, các bên vẫn chưa đạt được thỏa thuận nào về việc này. Do đó, nguy cơ đe dọa sự cố phóng xạ từ nhà máy Rapozizhzhia vẫn còn nguyên chừng nào cuộc xung đột chưa chấm dứt và khu vực nhà máy chưa được phi quân sự hóa.
