Mô hình tổ chức cơ quan chịu trách nhiệm bồi thường chưa hợp lý
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng phải xác định từng bước, tất cả các trường hợp, mở rộng dần dần để đảm bảo giữa quyền và lợi ích hợp pháp của người bị tác động bởi quyết định của Nhà nước. Quy định quá hẹp sẽ ảnh hưởng quyền công dân, mở quá rộng lại làm chùn tay các cơ quan tố tụng.
Bà Lê Thị Nga điểm qua một loạt vụ án của ông Lương Ngọc Phi (Thái Bình), Huỳnh Văn Nén (Bình Thuận), Nguyễn Thanh Chấn (Bắc Giang), Trần Ngọc Thêm (Bắc Ninh)… với nhận định, người dân vẫn cho rằng, phạm vi các trường hợp được bồi thường như vậy vẫn chưa phù hợp nên có một số người đáng ra được bồi thường lại không được, như trường hợp án hết hạn điều tra nhưng không chứng minh được hành vi tội phạm, hoặc sau điều tra kết luận là hành vi không cấu thành tội phạm…
Bà Nga nhấn mạnh, trong báo cáo giám sát oan sai cho thấy mô hình tổ chức cơ quan chịu trách nhiệm bồi thường chưa hợp lý, còn phân tán, thiếu khách quan, chậm trễ... Có trường hợp thời gian dài, oan lớn nhưng chỉ xin lỗi công khai trong vài phút khiến dư luận và người dân cho rằng làm hình thức.
Bàn về khôi phục quyền lợi người bị hại, bà Nguyễn Thuý Anh – Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội cho biết, Luật quy định bồi thường vật chất, tinh thần và khôi phục danh dự; tuy nhiên, thực tế bồi thường nhiều khi không khôi phục được quyền lợi của người bị hại. “Có người không thể khôi phục được quyền lợi như buộc thôi việc cấp Tổng cục trưởng trở xuống, sau đó có quyết định bồi thường, khôi phục lại công việc nhưng họ đã bỏ lỡ cơ hội được cất nhắc, bổ nhiệm. Luật có dự kiến vấn đề này không vì tôi đọc không thấy có” – bà Thuý Anh dẫn chứng.
Làm rõ những điểm yếu của luật hiện hành
Dẫn số liệu báo cáo nêu tổng số vụ việc mà các cơ quan giải quyết bồi thường Nhà nước đã thụ lý, giải quyết sau 6 năm thi hành Luật là 258 vụ việc, trong đó đã giải quyết xong 204 vụ việc, Chủ nhiệm Ủy ban VH-GD-TN-TN-NĐ Phan Thanh Bình cho rằng tỷ lệ giải quyết là khá cao. Tuy nhiên, thực tế chỉ có gần 300 trường hợp hay còn nhiều hơn thì cũng phải đánh giá. Ông Bình cũng đề nghị làm rõ những điểm yếu của luật hiện hành, cái khó trong thực hiện bồi thường nằm ở đâu, quy trình, tách bạch người xử lý và người gây thiệt hại.
Về trách nhiệm bồi hoàn, ông Lê Thành Long nhấn mạnh nguyên tắc công chức gây thiệt hại thì phải bồi hoàn. Tuy nhiên theo ông Long thì “thiết kế đảm bảo sự phù hợp và hợp lý để người ta bỏ khoản tiền bồi thường do thiệt hại chính mình gây ra, nhưng không đến mức quá kinh khủng để người ta không dám làm gì”.
Đối với ý kiến về khôi phục thiệt hại, ông Lê Thành Long cho biết, Luật thiết kế rất cẩn thận, nhưng vị trí về mặt hành chính có khá nhiều đặc thù mà không phải lúc nào cũng khôi phục lại được.
Giải trình thêm, Phó Chánh án TAND tối cao Tống Anh Hào nhấn mạnh, những trường hợp cụ thể về bồi thường oan sai giải quyết chậm và có vướng mắc không phải do quy trình và quy định về pháp luật bồi thường có vướng mắc, mà là do vướng trong việc xác định cơ quan có trách nhiệm bồi thường. Bên cạnh đó, việc khó nhất là khi người bị thiệt hại không chứng minh được thiệt hại.
