“Đại trí nhược ngu” của Lão Tử là câu nói khắc họa chân thật nhất về bậc trí giả thời xưa. Điều này cũng đúng cho người thời nay.
Trong tác phẩm “Hoài Nam Tử” của Hoài Nam Vương Lưu An từng viết: Thiên hạ có ba loại nguy hiểm, bậc trí giả nhất định phải biết mà tránh xa.
Loại nguy hiểm thứ hai chính là người có tài năng kém cỏi nhưng lại có địa vị cao.
Loại nguy hiểm thứ ba chính là người không có công lao lớn mà lại được hưởng bổng lộc nhiều.
Ba loại nguy hiểm này, nhìn trước mắt thì thấy có lợi nhưng kỳ thực ẩn sâu trong đó là hại vô cùng. Người bình thường đều chỉ biết đến lợi là lợi và hại là hại. Chỉ có bậc thánh nhân hiểu rõ rằng hại có thể chuyển hóa thành lợi và lợi cũng có thể chuyển hóa thành hại.
Những bậc trí giả thời xưa đều nhất định không nhận bổng lộc đãi ngộ nhiều hơn phúc phần của mình, bởi vì họ tin tưởng rằng “tài vật và số mệnh không tương xứng thì tất sẽ sinh ra họa”. Cho nên, trong cuộc đời, có đôi khi bị hao tổn chút tài vật lại là phúc, trái lại được nhiều quá lại là họa. Đây cũng chính là điều mà cổ nhân gọi là “trong họa có phúc, trong phúc có họa”.
Nói về loại nguy hiểm thứ hai, thời nhà Đường, Phan Mạnh Dương đảm nhận chức vị quan Thị lang khi chưa đến 40 tuổi. Mẹ của ông thấy vậy nên than: “Dựa vào tài cán của con mà được làm quan Thị lang, thực sự khiến mẹ lo phiền.”
Thời đại Nam triều Lưu Tống, Tạ Hối đảm nhận chức quan Hữu vệ tướng quân, quyền thế rất lớn. Lúc Tạ Hối từ Bành Thành trở về kinh sư Kiến Khang đã tổ chức đại yến tiệc thiết đãi tân khách, ngựa xe như nước, vô cùng xa hoa và náo nhiệt.
Thế là Tạ Chiêm liền lấy tấm phên để ngăn cách hẳn sân nhà mình với sân nhà người em trai. Ông còn nói: “Ta không muốn nhìn thấy loại cảnh tượng này của đệ.”
Không những thế, Tạ Chiêm còn thỉnh cầu Hoàng đế nhà Lưu Tống là Lưu Dụ phê chuẩn giáng chức hoặc cách chức của ông để giữ gìn gia môn sắp bị suy bại. Về sau, mặc dù Tạ Hối lập được chiến công lớn với triều đình nhưng trong lòng Tạ Chiêm vẫn vừa lo vừa sợ. Sau khi Tạ Chiêm bị bệnh qua đời thì Tạ Hối quả thực bị diệt tộc.
Tưởng hại mà hóa lợi
(Hình minh họa: Qua read01)
Trong sử sách ghi chép rằng, Tôn Thúc Ngao là lệnh doãn nước Sở thời Xuân Thu có công giúp Sở Trang Vương đánh thắng nước Tấn. Sau khi giành chiến thắng trở về, Sở Trang Vương lập tức muốn phong thưởng bổng lộc cho Tôn Thúc Ngao nhưng Tôn Thúc Ngao lại khước từ không chịu tiếp nhận.
Về sau, khi Tôn Thúc Ngao bị bệnh nặng không qua khỏi. Trước khi chết, ông căn dặn với con trai rằng: “Sở vương đã nhiều lần tỏ ý muốn ban cho cha những chỗ ruộng đất phì nhiêu nhưng cha không nhận. Khi cha chết, Sở Trang Vương nhất định sẽ phong thưởng đất đai cho con, nhưng con nhất định không được nhận lấy. Nếu bị ép buộc quá, con nhất định phải từ chối nhận những nơi phì nhiêu, giàu có, chỉ nhận vùng đất Tẩm Khâu. Đó là nơi đất cằn cỗi, lại nằm giữa biên giới Sở – Việt nên chẳng ai thèm dòm ngó đến. Người Sở vốn mê tín dị đoan, còn người Việt thì nhút nhát sợ tai hoạ, vì thế đều ghét bỏ vùng đất ấy. Con giữ mảnh đất này thì sẽ không còn ai tranh chấp nữa, như thế sẽ giữ được đất phong hoá khô cằn lâu dài hơn là nhận chỗ đất màu mỡ.”
Không lâu sau Tôn Thúc Ngao qua đời, Sở Trang Vương quả nhiên phong thưởng cho con trai của ông những vùng đất phì nhiêu màu mỡ. Người con trai của Tôn Thúc Ngao nhớ lời cha dặn, nhất quyết chỉ xin vùng đất Tẩm Khâu. Chiểu theo luật lệ của nước Sở, những nơi màu mỡ là bổng lộc được phong cho công thần chỉ được truyền đến đời thứ hai. Duy chỉ có bổng lộc của Tôn Thúc Ngao là được bảo tồn tiếp đến đời sau.
