Dự hội nghị còn có đại diện các Bộ, Ban ngành có liên quan, các Cục, Vụ, Viện của Bộ GD&ĐT, các đối tác quốc tế: Tổ chức khoa học giáo dục của Liên hợp quốc (UNESCO), Ngân hàng Thế giới (WB)… cùng hơn 300 các cán bộ Ban quản lý Dự án cấp Trung ương và địa phương, các tác giả viết tài liệu và giáo viên có thành tích triển khai thực hiện Mô hình trường học mới.
Tại Hội nghị, nhiều bài học kinh nghiệm, cách làm của các địa phương, nhà trường đã được trao đổi, chia sẻ.
6 điểm nhấn tạo thành công bước đầu của đổi mới giáo dục
Báo cáo tại hội nghị, ông Phạm Ngọc Định - Vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học, Giám đốc Dự án VNEN - cho biết: Dựa trên quan điểm Giáo dục định hướng phát triển năng lực người học, trong đó coi trọng giáo dục lấy học sinh làm trung tâm, qua 4 năm triển khai, VNEN đã tập trung đổi mới đồng bộ ở nhiều mặt của giáo dục.
Thứ nhất là việc đổi mới phương pháp dạy - học. Giáo viên chuyển đổi từ lối dạy giảng giải, truyền thụ kiến thức cho cả lớp sang tổ chức, hướng dẫn học sinh hoạt động học tập thông qua các hình thức học cá nhân, học theo nhóm; chú ý quan tâm đến từng học sinh.
Học sinh chủ động thực hiện các hoạt động học dựa theo Tài liệu hướng dẫn học (sách giáo khoa). Học sinh được tự học thông qua tương tác với SGK (học cá nhân, đọc và suy ngẫm), thảo luận cặp đôi và thảo luận trong nhóm, trong lớp và thảo luận với giáo viên để tự lĩnh hội kiến thức mới, rèn luyện kĩ năng, phát triển phẩm chất và năng lực.
Thứ hai là đổi mới về tổ chức và không gian lớp học. Lớp học có Hội đồng tự quản học sinh do tập thể lớp bầu ra (của HS), tự quản và dân chủ hoạt động (do HS), qua đó học sinh phát huy tính tự tin, tự giác hòa nhập với tập thể và phát huy tốt nhất năng lực cá nhân và giá trị đích thực của mỗi em (vì HS). Không gian lớp học có chỗ dành cho học sinh trưng bày các sản phẩm học tập, tủ sách lớp học, đồ dùng học tập…
Thứ ba là đổi mới về đánh giá học sinh. VNEN thí điểm đổi mới đánh giá học sinh tiểu học từ năm học 2012- 2013 theo nguyên tắc đánh giá vì sự tiến bộ của học sinh, chú trọng đánh giá ngay trong quá trình học, chấp nhận sự khác biệt của từng học sinh, không dùng điểm số trong đánh giá thường xuyên, không so sánh các học sinh với nhau, học sinh được tự đánh giá và đánh giá bạn.
Kết quả này là cơ sở thực tiễn quan trọng cho việc xây dựng và ban hành Thông tư 30/2014 về đổi mới đánh giá học sinh tiểu học của Bộ GD&ĐT .
Thứ tư là đổi mới về cách thức huy động sự tham gia của cha mẹ, cộng đồng trong quá trình giáo dục. Mỗi bài học đều có phần yêu cầu HS vận dụng hoặc tìm hiểu kiến thức vào/từ thực tế địa phương, gia đình.
Các em mạnh dạn tìm hiểu, học hỏi từ người khác thì mới đạt kết quả tốt. Nhà trường chủ động đề xuất những nội dung cụ thể để cộng đồng, phụ huynh tham gia hỗ trợ nhà trường, hỗ trợ HS; được mời cùng dự và tham gia các hoạt động giáo dục của nhà trường.
Thứ năm là đổi mới sinh hoạt chuyên môn: Sinh hoạt chuyên môn thông qua nghiên cứu bài học, chú trọng hoạt động dự giờ minh họa để trao đổi, chia sẻ, học hỏi chuyên môn trong tổ, trường, cụm trường, được xem điểm đổi mới mấu chốt trong Mô hình trường học mới, nhằm khắc phục những hạn chế của tình trạng sinh hoạt chuyên môn nặng về hành chính, phê phán trước đây, nâng cao năng lực quản lí, năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm cho cán bộ, giáo viên.
Dự án xây dựng trang mạng riêng để giáo viên cả nước trao đổi với nhau các kinh nghiệm, sản phẩm giáo dục; trang mạng này hiện nay đã được kết nối với trang mạng “trường học kết nối”.
Thứ sáu là đổi mới các hoạt động quản lý nhà trường. Mô hình trường học mới đã thực hiện đổi mới quản lý nhà trường theo hướng dân chủ hóa, xã hội hóa, giao quyền và tạo cơ chế tự chủ cho giáo viên và tự quản của học sinh.
Những đổi mới này đã và đang tác động trực tiếp tới ba chủ thể chính của giáo dục là giáo viên, học sinh, cha mẹ học sinh, với những mức độ khác nhau ở các trường, các địa phương, đã tạo ra những thay đổi tích cực.
VNEN là lá cờ đầu, là sự đột phá
Phát biểu chỉ đạo tại Hội nghị, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển khẳng định: Dự án VNEN triển khai trong một thời gian ngắn, nhưng đã đạt được kết quả rất tốt, tạo bước chuyển quan trọng về nhận thức và cách thức thực hiện mục tiêu giáo dục là nhằm phát triển phẩm chất và năng lực học sinh.
Thứ trưởng đặc biệt nhấn mạnh đến hai nội dung quan trọng từ mô hình. Một là đổi mới quản lý nhà trường theo hướng dân chủ hóa, xã hội hóa, giao quyền tự chủ cho giáo viên và tự quản của học sinh. Hai là tổ chức dạy học theo quy trình thống nhất vừa phù hợp logic của quá trình nhận thức, vừa tạo điều kiện cho giáo viên vận dụng các kĩ thuật dạy học tích cực.
Bộ GD&ĐT sẽ tiếp thu những kinh nghiệm này từ Mô hình trường học mới để đưa vào dự thảo Điều lệ trường tiểu học, Điều lệ trường trung học sắp được ban hành. Đồng thời chỉ đạo việc hoàn thiện, chỉnh lý tài liệu hướng dẫn học (SGK) hiện nay để phù hợp với chương trình mới, phù hợp với chủ trương một chương trình, nhiều SGK. Điều này nói lên tính hiệu quả và tính bền vững của Mô hình trường học mới.
Thứ trưởng phân tích: Nhiều người có ý kiến nghi ngờ về chất lượng giáo dục của mô hình trường học mới, cho rằng các em học không chăm chỉ như trước, không tiếp thu được nhiều kiến thức như các bạn khác. Đó là ý kiến sai lầm.
Chất lượng giáo dục lâu nay nặng về kiến thức, cố gắng nhồi nhét kiến thức cho các em học sinh. Bây giờ thì chúng ta có thể bớt đi kiến thức này kiến thức khác, chỉ cần đảm bảo kiến thức cơ bản nền tảng cho GD phổ thông. Trong mô hình trường học mới, các em vừa được học, vừa có những trải nghiệm sáng tạo, hoạt động xã hội. Đó cũng chính là học.
Cùng đi đến kiến thức nhưng đi đến kiến thức bằng nhồi nhét thì học sinh không phát triển được năng lực, không thể học tập được suốt đời, không thể phát triển tư duy độc lập, không thể phát triển năng lực giải quyết vấn đề. Nhưng mà học cũng đi đến kiến thức bằng từng đấy nhưng bằng tự học thì sẽ kéo các năng lực khác đi theo, là tư duy, là kĩ năng đọc, học theo nhóm, là tư duy phản biện, là khả năng học tập suốt đời.
Mô hình trường học mới đã đi theo đúng tinh thần của Nghị quyết 29 về đổi mới căn bản toàn diện GD-ĐT, vừa đi theo nghị quyết 29, vừa làm sáng tỏ nghị quyết 29. Mô hình nhen nhóm từ năm 2009, đến năm 2011 thì Đảng mới bắt đầu bàn đến chuyện đổi mới giáo dục và đến tháng 11/2013 mới có nghị quyết trung ương 29, trong đó nhấn mạnh đến việc chuyển từ trang bị kiến thức sang việc hình thành phẩm chất năng lực của học sinh.
"Điều mà chúng ta đang làm phù hợp với nghị quyết, làm sáng tỏ nghị quyết và làm cho người viết nghị quyết tin tưởng mạnh dạn hơn trong việc đưa điều đó vào nghị quyết. Điều đó cho thấy tầm vóc và sự đột phá về ý tưởng của mô hình trường học mới.
Chúng ta tự hào rằng chúng ta đang tạo ra một lớp người không chỉ có kiến thức mà còn có cả phẩm chất, năng lực. Chúng ta đang làm cho xã hội hiểu đúng hơn thế nào là chất lượng giáo dục" - Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển nhận định.
Thay mặt lãnh đạo Bộ GD&ĐT, Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển trao tặng bằng khen của Bộ GD&ĐT cho các tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc khai thực hiện Dự án mô hình trường học mới.
Tại Hội nghị, Ban Quản lý Dự án cấp T.Ư công bố và trao giải cho các tác phẩm đạt giải các cuộc thi do Dự án phát động và tổ chức: Cuộc thi viết về trường học mới, Cuộc thi video về các hoạt động giáo dục và dạy học theo tinh thần trường học mới.
Mô hình Trường học mới được triển khai ở Việt Nam theo quan điểm: Lựa chọn nội dung phù hợp, những cách làm hay của các nước trên cơ sở đảm bảo những nguyên lý, quy luật nhận thức và những thành tựu khoa học giáo dục tiên tiến trên thế giới; đồng thời, kế thừa những thành tựu, kinh nghiệm tốt của giáo dục Việt Nam, vận dụng mô hình phù hợp với điều kiện thực tiễn của đất nước.
Thời gian triển khai dự án là 41 tháng (từ 1/2013 đến hết tháng 5/2016). Sau thời gian thí điểm vào năm học 2011-2012, tại 6 tỉnh (Lào Cai, Hòa Bình, Hà Giang, Kon Tum, Đăk Lăk và Khánh Hòa), cho 12 huyện, 24 trường và 48 lớp 2, Dự án Mô hình Trường học mới chính thức được triển khai vào năm học 2012-2013, cho tất cả 63 tỉnh, thành phố trong toàn quốc, với 1.447 trường.
