Nền văn minh Cucuteni-Trypillia phát triển hết sức mạnh mẽ trong khoảng từ năm 5500-2750 TCN. Bí ẩn lớn nhất của nền văn minh này họ thường tự đốt nơi định cư của mình theo chu kỳ 60-80 năm.
Hiện nền văn hóa này đã không còn nữa, nhưng các nhà khoa học vẫn chưa rõ lý do tại sao và cách mà nó biến mất.
Nền văn minh Cucuteni –Trypillian
Nền vă minh Cucuteni -Trypillian thuộc Ukraina, Romania và Moldova ngày nay
Năm 1884, Teodor T. Burada - một nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Romania, đã phát hiện thấy những mảnh vỡ của bức tượng nhỏ làm bằng gốm và đất nung gần làng Cucuteni, quận Iaşi (đông bắc Romania, gần giáp biên giới với Moldova).
Vì thế, các nhà khảo cổ học bấy giờ gọi là nền văn hóa Cucuteni.
Năm 1893, nhà khảo cổ học Vicenty Khvoika lại tìm thấy di tích cổ ở làng Tripillia ở quận Obukhiv, tỉnh Kiev, Ukraine, nên họ gọi là nền văn hóa Tripillia.
Và đến ngày nay, người ta gọi với cái tên nền văn minh Cucuteni –Trypillian.
Trước khi khám phá ra Tripillia vào cuối thế kỷ 19 - thời điểm mà các nhà khảo cổ cũng tìm ra nhiều nền văn minh khác, nhưng có lẽ Cucuteni –Trypillian là một trong những khu định cư lớn nhất trong lịch sử thời kỳ đồ đá châu Âu (7000-1700 TCN).
Họ chủ yếu trồng trọt và chăn nuôi
Vào thời thịnh vượng nhất, xã hội của người Cucuteni - Trypillia được xây dựng thành một quần thể đô thị hoành tráng, với những ngôi làng sức chứa lên đến hơn 15.000 người.
Nền văn hóa này theo chế độ mẫu hệ, phụ nữ làm chủ gia đình, đảm đương hoạt động nông nghiệp, làm đồ gốm, dệt vải và may mặc. Đàn ông phụ trách việc săn bắn, chăn nuôi và chế tạo công cụ.
Người Cucuteni-Typillia thờ Mẫu Thần, biểu tượng cho lòng Mẹ và sự phồn thực trong văn hóa nông nghiệp.
Họ cũng thờ Bò Thần (tượng trưng cho sự dẻo dai, sinh sản và bầu trời) và Rắn Thần (tượng trưng cho sự vĩnh cửu và chuyển động vĩnh cửu).
Người Cucuteni – Trypillian đốt nhà theo chu kỳ
Trung tâm của nó nằm ở khoảng từ giữa tới thượng nguồn sông Dnister với sự mở rộng về phía đông bắc tới sông Dnepr.
Ngôi nhà của người Cucuteni-Trypillian
Trong thời gian này, dân số (cả định cư và nhập cư) liên tục gia tăng dọc theo bờ vùng thượng và trung lưu của vùng hữu ngạn sông Dnepr, ngày nay là Ukraine.
Việc dân số gia tăng, khiến cho các ngôi làng chỉ vài chục ha phải mở rộng lãnh thổ tới các cao nguyên, gần sông và suối lớn để thuận lợi cho trồng trọt, chăn nuôi.
Khi điều tra về những dấu vết để lại của nền văn minh Cucuteni-Trypillian, các nhà khảo cổ học cho biết, có một điểm rất lạ về nó. Sau đó, người dân sẽ tái xây dựng lại trên đống tro tàn của ngôi làng cũ thường kiên cố, xinh đẹp hơn, rộng rãi hơn.
Tập tục đốt nhà kỳ lạ của người Cucuteni-Trypillian
Các nhà khoa học vẫn chưa lý giải tại sao người Cucuteni-Trypillian lại có thói quen kỳ lạ như vậy.
Di sản khảo cổ của nền văn minh Cucuteni-Trypillian
Di sản khảo cổ để lại của thời kỳ này bao gồm các tượng của cả nam giới và nữ giới; vũ khí và những đồ vật khác làm từ đồng hoặc kim loại khác; các sản phẩm đất nung có rất nhiều hoa văn phức tạp và đất sét dùng làm vật liệu xây dựng.
Các bức tượng tạc phụ nữ với khuôn mặt không có gì nổi bật, trong khi tượng nam giới lại có khuôn mặt hình trái xoan, thon dài, đáng chú ý nhất là chiếc mũi và đôi mắt sâu.
Các hình đất sét nung được khám phá trong thời kỳ 4900-4750 TCN ở Balta Popii, Romania
Trong những bức tượng này có cả những bức tượng khỏa thân. Còn đối với những bức tượng có quần áo đầy đủ, thì trang phục của chúng thay đổi tùy theo các năm; và phụ nữ được để tóc theo những phong cách khác nhau.
Trong thời gian khai quật, các nhà khảo cổ đã tìm thấy một số khu thờ tự linh thiêng.
Di sản để lại của nền văn minh
Những hiện vật tìm thấy nằm bên trong những khu thờ tự này và đã được chôn vùi trong lòng đất ở bên trong cấu trúc một cách rất cẩn thận.
Nhiều hiện vật là những bức tượng sét. Các nhà khảo cổ cho rằng những hiện vật này là vật thờ hoặc tượng tổ tiên, những người mà họ tin có thể bảo vệ và chăm sóc họ.
Những hiện vật này mang tính chất tôn giáo rõ ràng. Điều này cho thấy, người Cucuteni-Trypillian có một đức tin mạnh mẽ.
Vì sao nền văn minh Cucuteni-Trypillian biến mất?
Tại sao nền văn minh Cucuteni-Trypillian vẫn là một câu hỏi bỏ ngỏ của các nhà khoa học. Đã có rất nhiều cuộc tranh luận nảy lửa giữa các học giả, nhưng vẫn chưa ra được vấn đề. Tuy nhiên, có một vài giả thuyết được đưa ra.
Theo nhà khảo cổ học Marija Gimbutas, nền văn minh Cucuteni-Trypillian kết thúc do cuộc chiến tranh liên quan đến việc mở rộng lãnh thổ của nền văn minh Kurgan.
Những người ủng hộ Giả thuyết Kurgan cho rằng một cuộc đụng độ bạo lực đã diễn ra trong Làn sóng thứ ba của việc mở rộng Kurgan giữa 3000-2800 TCN, đã là kết thúc vĩnh viến nền văn minh Cucuteni-Trypillian.
J.P.Mallory, một nhà khảo cổ học Ailen-Mỹ lại cho rằng nền văn hóa Cucteni-Trypullian không kết thúc vì một vụ bạo lực.
Thay vào đó ông chỉ ra rằng: Có bằng chứng khảo cổ học cho thấy những gì ông gọi là "một thời kỳ đen tối". Trong thời kỳ này, người dân đã dần dần đi “di cư” chứ không phải là bởi sự tấn công của bất kỳ lực lượng nào.
Nền văn hóa Cucteni-Trypullian kết thúc như thế nào?
Một học thuyết khác về sự kết thúc của văn minh Cucuteni-Trypillian là do biến đổi khí hậu. Ở giai đoạn cuối của nền văn minh Cucuteni-Trypillian đã xuất hiện khí hậu Đới hạ Boreal Blytt-Sernander.
Bắt đầu từ khoảng năm 3200 TCN, khí hậu càng ngày càng trở nên lạnh và khô hơn (được ví như thời kỳ cuối kỷ băng hà), dẫn đến những trận hạn hán khủng khiếp nhất trong lịch sử châu Âu.
Người Cucuteni-Trypillian chủ yếu là nông dân, khí hậu khắc nghiệt, sản xuất nông nghiệp trở nên khó khăn, khiến cho việc tồn tại của nền văn minh này không hề đơn giản.
Lại cũng có giả thuyết cho rằng họ dần dần hợp nhất với các bộ tộc khác cho đến khi nền văn hóa riêng của họ biến mất.
Vào năm 2003, khoảng trên 1.200 di chỉ của văn hóa Cucuteni-Tripillia đã được nhận dạng tại Romania, Ukraina và Moldova.
